Γυμνοσ / Naked (1993)

Η πιο υποτιμημένη και παραγνωρισμένη ταινία του σπουδαίου δημιουργού Mike Leigh, που μαζί με τους συναδέλφους του Ken Loach και ο Stephen Frears αναβάθμισαν και έδωσαν πνοή στον βρετανικό κινηματογράφο, μετατρέποντας την εικόνα της πραγματικότητας σε οξύ, ρεαλιστικό και ιδιοφυές κοινωνικοπολιτικό σχόλιο. Ειδικότερα ο Leigh βρήκε στον ρεαλισμό το έναυσμα για να εξερευνήσει το δράμα του σύγχρονου ανθρώπου. Οι ταινίες του είναι καθημερινές, οικογενειακές ιστορίες ανθρώπων που συνθλίβονται από τα καλά κρυμμένα μυστικά και ψέματα της ζωής τους, που μένουν με την απορία αν ζουν πραγματικά και φοβούνται να κοιτάξουν κατάματα την αλήθεια. Το στοιχείο που κάνει τόσο ξεχωριστές τις ταινίες του είναι η ανυπέρβλητη ικανότητά και ο τρόπος με τον οποίο χειρίζεται το κύριο εκφραστικό εργαλείο του, δηλαδή τον ηθοποιό, που τον παροτρύνει να αυτοσχεδιάσει ελεύθερα, να εξωτερικεύσει όλο το υπαρξιακό του βάθος, αλλά μέσα στο αυστηρά οργανωμένο όριο που καθορίζεται από την ίδια τη ζωή. Τώρα σ’ αυτή τη ταινία, που έχει και πινελιές μαύρης κωμωδίας αλλά και δραματουργική θεατρικότητα, ο ανεκδιήγητος αντιήρωάς της Johnny θα μπορούσε να θεωρηθεί, σε καθαρά συμβολικό επίπεδο φυσικά, ως ο ίδιος ο διάβολος ή ένας γκροτέσκος προφήτης του Κακού που προσπαθεί να αλλάξει τις ζωές των ανθρώπων. Η ίδια η ταινία μπορεί να χαρακτηριστεί ένα φιλμ ηθικής στην μετά το AIDS εποχή. Σε κάθε περίπτωση πάντως δεν παύει να είναι ένα κλασικό αστικό, υπαρξιακό δράμα. Η ερμηνεία του David Thewlis είναι εκπληκτική, αμίμητη και πέρα από κάθε περιγραφή. Ο παρηκμασμένος χαρακτήρας που δημιουργεί τόσο άψογα, χρησιμοποιώντας τους ανεπτυγμένους – μέσω του αυτοσχεδιασμού – διαλόγους, είναι συγχρόνως σαρκαστικός, έξυπνος, απεχθής, σαδιστής, χαιρέκακος, σεξουαλικά αλλοπρόσαλλος, αλλά και – κατά ένα περίεργο τρόπο – συμπαθητικός και γοητευτικός, αφού πέρα από την καταστροφή, μπορεί να αφυπνίζει και την ευγενική φύση όποιου συναντά στο δρόμο του. Διανοητικά και πνευματικά τουλάχιστον κερδίζει κατά κράτος με το λόγο του, που κόβει σαν ξυράφι, όσους συναντά στην αυτοκαταστροφική πορεία του. Ίσως, λοιπόν, η αιτία της πτώσης του στην ταινία να οφείλεται ακριβώς στην υπεραναπτυγμένη νοημοσύνη του και την μοναδική ικανότητά του να επιφέρει την καταστροφή. Οι χαρακτήρες της ταινίας, που ζουν σε ένα απεχθές Λονδίνο γεμάτο διαστροφή και ναρκωτικά, περιφέρονται με χλωμό δέρμα (λες και ζούσαν σ’ όλη τους τη ζωή μέσα σε εσωτερικούς χώρους), που σου δίνει την αίσθηση ότι είναι κρύο στην αφή του. Σ’ αυτό βοηθά και η με αντίθετους φωτισμούς γκρι-μπλε φωτογραφία της ταινίας με άμεση οπτική συνέπεια να φαίνεται πιο σκοτεινή και στενόχωρη, όπως ακριβώς είναι και το θέμα της. Ο «Γυμνός» του Mike Leigh περιφέρεται ντυμένος με λόγια και σκέψεις, αλλά φαινομενικά γυμνός και άδειος από συναισθήματα. Απόλυτα πετυχημένος και εύστοχος ο τίτλος της ταινίας, όπως και οι στιλιστικές επιλογές της. Περιέχονται σ’ αυτή όλοι οι χαρακτήρες του κόσμου, που έχουμε την αυταπάτη ότι δεν ζουν δίπλα μας, αλλά μακριά μας...όμως η ταινία μας κτυπά κατάστηθα χωρίς να μας χαρίζει τα συνηθισμένα φίλτρα δραματουργικής προστασίας.

Ομολογώ ότι δεν ήξερα την ταινία. Ο ήρωας φιλοσοφημένος αλλά και looser που θα έλεγαν και οι Άγγλοι, προκειμένου να αποφύγει τις συνέπειες των πράξεών του κάνει ένα ταξίδι κυριολεκτικά στους δρόμους συναντώντας ετερόκλητους ανθρώπους [άλλωστε όλοι μας είμαστε ετερόκλητοι ] , κάνει βλακείες, φιλοσοφεί, δεινοπαθεί, και προτιμά την φυγή από την χείρα βοηθείας [ ίσως και συμπόρευσης στη ζωή, ποιος ξέρει ], από την πρώην κοπέλα του. Άνθρωποι καθημερινοί, [εξαιρείται ο ιδιοκτήτης...] δυστυχισμένες υπάρξεις, ζητείται ελπίδα και το Λονδίνο γκρίζο και μουντό, όπως και το φιλμ. Σπιρτόζικοι διάλογοι, και για μένα το πιο δυνατό σημείο ήταν εκείνο με το νυχτοφύλακα. Το τέλος θα το προτιμούσα διαφορετικό.